مهارت رانندگی

حرکت و توقف 

موتورسوار برای شروع به حرکت باید بین کلاچ و گاز هماهنگی ایجاد کند. شما باید بتوانید بدون این که موتورسیکلت پرش داشته باشد و اختلالی در عملکرد آن به‎وجود آید شروع به حرکت نموده، دنده را زیاد و یا کم کنید

حفظ تعادل 

کنترل درست موتورسیکلت اهمیت فراوانی دارد که البته در حالت‎های مختلف تغییر می‎کند

بسیاری از افراد توانایی و مهارت لازم برای هدایت اتومبیل را دارا می‎باشند ولی در موتورسواری با مشکل روبه رو هستند. شاید یک دلیل این موضوع آن باشد که اتومبیل دارای چهار چرخ است و در شرایط عادی واژگون نمی‎گردد ولی موتورسیکلت دارای دو چرخ است و حفظ تعادل آن نیازمند مهارت و تجربه می‎باشد.

حفظ تعادل در موتورسیکلت از اتومبیل دشوار تر است. هنگام گذر از پیچ ها، حفظ تعادل میان نیروهای گریز از مرکز و جاذبه از یک طرف و همچنین کنترل ارتفاع مرکز نقل از طرف دیگر دارای اهمیتی بالا می‎باشد. در تمام مراحلِ شتاب، حرکت، سکون و... موتورسوار باید واکنشی درست نشان دهد.

 نکته: هر چه بر سرعت موتورسیکلت افزوده می‎شود، تمایل آن به حفظ همان وضعیت افزایش می یابد؛ این نکته ای است که موتورسواران تجربه می‎کنند.

هدایت موتورسیکلت هنگام تغییر جهت

برای تغییر جهت موتورسیکلت دو روش و به عبارت بهتر دو نکته وجود دارد. برای سرعت های پایین همچون سرعت‎های کمتر از 20 کیلومتر بر ساعت می‎توان با چرخش فرمان در جهت دلخواه، با احتیاط تغییر جهت داد. تغییر جهت در ساعت های بالاتر نیاز به مهارت و تجربه کافی دارد. به هنگام تغییر جهت و پیچیدن در سرعت های بالا نیروی گریز از مرکز را به خوبی احساس خواهید کرد. در چنین شرایطی اگر بدن خود را به مقدار لازم به سمت داخل پیچ متمایل نکنید واژگون خواهید شد. 

دنده معکوس

دنده معکوس در واقع همان کم کردن دنده و یا تعویض دنده از سبک تر به سنگین تر است؛ مانند تغییر دنده از چهار به سه، سه به دو و یا دو به یک. البته در اصطلاح، هر نوع کم کردن دنده‎ای را «دنده معکوس» نمی‎گویند. شاید تا به‎ حال اصطلاح «دنده معکوس کشیدن» را از زبان رانندگان با تجربه تر شنیده باشید. منظور آن‎ها از کشیدن دنده معکوس، کاهش دنده از سبک به سنگین در شرایط غیرمعمول است. به عنوان مثال، زمانی که خودرو در یک سراشیبی سرعت بیش از اندازه‎ای گرفته و ترمزهای موجود در وسیله نقلیه دارای توانایی کافی برای کاهش سریع سرعت نباشند، رانندگان می‎توانند از دنده معکوس استفاده کنند و یا به اصطلاح خودشان دنده معکوس بکشند. در چنین شرایطی ممکن است دنده به راحتی از سبک به سنگین تغییر نکند و نیاز به فشار بیشتر و البته مهارت کافی باشد. قرار دادن وسیله نقلیه در دنده های سنگین تر، باعث می‎شود که سرعتش افت قابل ملاحظه ای نماید و در نیتجه کنترل نهایی آن با استفاده از ترمزها امکانپذیر گردد.

موتورسواران باید ترتیب کم کردن دنده ها را رعایت کنند. به عنوان مثال قرار دادن دنده به طور ناگهانی از چهار به یک، خود خطرات دیگری را در پی خواهد داشت. اگر فکر می‎کند که انجام دنده معکوس باعث به هم خوردن تعادل چرخ عقب می‎شود از انجام آن پرهیز کنید.

کم کردن دنده نسبت به افزایش دنده دشوارتر است. کاهش دنده باید به آرامی انجام شود در غیر این‎صورت برای موتورسیکلت و سرنشینان مشکل ایجاد می‎شود. گرفتن کلاچ باعث قطع ارتباط موتور و چرخ عقب می‎شود و دور موتور بلافاصله به دلیل قطع شدن فشار اهرم گاز پیین می‎آید. اهرم دنده، نیرو را به دنده کمتر که سنگین تر است انتقال می‎دهد و در حالی که کلاچ هنوز درگیر نشده است، دور موتور باید به حدی برسد که با سرعت چرخش چرخ عقب هماهنگی داشته باشد، به طوری که در زمان درگیر شدن کلاچ و ارتباط دوباره موتور و چرخ عقب مشکلی به وجود نیاید.

حرکت در سربالایی 

حرکت در سربالایی به ویژه هنگام شروع به حرکت دشوارتر از حرکت در زمین مسطح است. اگر شیب سربالایی خیلی زیاد باشد، خطر بلند شدن چرخ جلو و افتادن از عقب نیز وجود خواهد داشت به ویژه زمانی که یک نفر ترک‎نشین پشت سر شما باشد.

برای تمرین چگونگی بالارفتن از شیب و سربالایی ها، ابتدا از شیب های کم و دارای فضای کافی برای دور گرفتن استفاده کنید. بعد از این مرحله در قسمت بعدی باز هم از شیب های کم استفاده کنید؛ با این تفاوت که این بار موتورسیکلت را از ابتدای شیب یعنی دور گرفتن اولیه به‎ حرکت درآورید تا تجربه بیشتری برای بالا رفتن از شیب به دست آورید.

در مراحل ابتدایی تنها از دنده یک استفاده نمایید ولی در مراحل بعدی می‎توانید دنده های سبک‎تر را نیز تجربه کنید. البته این به شرطی است که شیب سربالایی، سرعت و قدرت موتورسیکلت این امکان را برایتان فراهم کند. تعویض دنده در این حالت باید خیلی سریع‎تر از حالت عادی انجام شود، چرا که موتور خیلی زود دور خود را از دست میدهد.

برای شروع حرکت در سربالایی ، ابتدا باید با استفاده از ترمز عقب مانع حرکت موتور سیکلت به عقب شد. در صورتی که برای خفظ تعادل موتور سیکلت نیاز به هر دو پا می باشد ، می توان از ترمز جلو استفاده نمود . هنگام شروع به حرکت باید توجه داشت که همزمان با رها کردن تدریجی کلاچ ، ترمز را نیز باید به تدریج آزاد نمود . در صورت نیاز باید از گاز بیشتری برای حرکت استفاده نمود. 

حفظ تعادل نیز در انجام مراحل بالا دارای اهمیت می‎باشد چرا که به دلیل جاذبه زمین، موتورسیکلت تمایل به واژگونی دارد.

حرکت در سرازیری 

برای مهارت یافتن در پایین آمدن از سرازیری، ابتدا از شیب های خیلی کم استفاده کنید. برای تمرین ابتدا موتورسیکلت را در دنده یک قرار دهید و بدون استفاده از گاز شروع به پایین آمدن از سرازی کنید. وقتی که موتور خلاص نیست و در حالت دنده قرار دارد، دارای نوعی ترمز موتوری (کمپرس موتور) می‎باشد که نیروی ناشی از همین نوع ترمز، برای پایین آمدن ایمن از سرازیری ها بسیار مؤثر است.

در شیب های بسیار تند باید از دنده یک استفاده نمود ولی در شیب های کمتر می‎توان دنده های سبک‎تر را نیز به کار گرفت.

نکته بسیار مهم در سرازیری ها آن است که هرگز با دنده خلاص حرکت نکنید چرا که کنترل موتور با ترمزها به تنهایی خطرناک بوده حتی در مواردی امکانپذیر نمی‎باشد. خلاص کردن موتور و استفاده از ترمزها به تنهایی باعث داغ شدن لنت و از دست رفتن ترمزگیری می‎گردد.

تعویض دنده

تعویض دنده آرام، به هنگام و درست دنده، کاهش فرسودگی موتورسیکلت را در پی خواهد داشت. در دفترچه راهنمای هر متورسیکلت، حداکثر سرعت مجاز برای هر دنده آورده شده است. هنگام حرکت و یا افزایش و کاهش سرعت، دنده درست را انتخاب کنید. استفاده نادرست از دنده به ویژه در شیب ها و یا زمین های سُر، موجب به هم خوردن تعادل موتورسیکلت می‎شود.

متوقف کردن موتور سیکلت

موتور سیکلت دارای دو ترمز بوده، هر دوی آن‎ها برای یک توقف مؤثر لازم است. تأثیر هر کدام از ترمزها به تنهایی و همچنین با هم در مسافت توقف در شکل نشان داده شده است. 

• برای کاهش سرعت و یا توقف از هر دو ترمز هم‎زمان استفاده کنید.
• فشردن شدید و ناگهانی پدال یا اهرم ترمز می‎تواند باعث قفل شدن چرخ ها و از دست رفتن تعادل موتورسیکلت شود.
• قفل شدن چرخ های جلو به مراتب خطرناک‎تر از قفل شدن چرخ های عقب می‎باشد. از این رو هنگام ترمزگیری، درصد بیشتری را برای چرخ های عقب اختصاص دهید.
• هنگامی که موتور روشن بوده و در حالت خلاص نیز نباشد، موتورسیکلت دارای نوعی ترمز موتوری است. ترمز موتوری در صورتی که دنده به درستی انتخاب شده باشد، دارای کارایی بسیار خوبی به ویژه در سرازیری ها می‎باشد. می‎توان گفت که هدایت و کنترل سرعت موتورسیکلت در سرازیری های تند بدون استفاده از ترمز موتوری ناممکن است. از ترمز موتوری می‎توان به عنوان ترمز کمکی در کاهش مسافت توقف بهره برد.

بنابراین برای استفاده از این ترمز و کاهش مؤثر سرعت، دنده را به شیوه مناسب کاهش دهید.

ترمز گیری دو مرحله ای  

برای انجام یک ترمزگیری درست، ابتدا در مرحلۀ اول فشار کمی به اهرم یا پدال ترمز وارد می آید. در مرحلۀ بعدی اگر نیاز به ترمز شدیدتری بود، به آرامی فشار روی پدال یا اهرم ترمز را افزایش دهید.

انجام درست ترمزگیری دو مرحله ای، بازده ترمزگیری را افزایش داده و از سر خوردن موتورسیکلت نیز جلوگیری می‎کند. ترمزگیری به صورت یک‎باره و ناگهانی می‎تواند باعث سر خوردن و از دست رفتن کنترل موتورسیکلت به ویژه در زمین های خیس و یا زمین های آغشته به شن و ماسه شود.

در صورت وجود مصالح ساختمانی هم‎چون شن و ماسه در کنار مسیر، دقت کنید حرکت یا ترمزگیری روی آن‎ها منجر به سر خوردن و از دست رفتن تعادل خواهد شد.

هنگام ترمزگیری در راه های لغزنده یا ناهموار، آمادگی لازم برای لغزش و یا سر خوردن موتورسیکلت را داشته باشید. برای پیشگیری ا ز وقوع خطر در چنین شرایطی، سرعت خود را از قبل کم نمایید.

گاهی فرصت کافی برای ترمزگیری وجود ندارد. شرایطی را در نظر بگیرید که خودروی جلویی شما ترمز ناگهانی بگیرد یا خودرویی که در خط کناری است ناگهانی وارد مسیر شما شود و به اصطلاح جلوی شما بپیچد .در چنین شرایطی بهتر است ابتدا با احتیاط مسیر حرکت خود را تغییر داده تا با آن برخورد نکنید و سپس ترمزگیری نمایید. به هرحال دقت داشته باشید هنگامی که دارید تغییر مسیر ناگهانی می دهید همزمان ترمز نگیرید.

همراه با گرفتن ترمز، دنده موتورسیکلت را هم کم کنید. این عمل به شما امکان می‎دهد از کمپرس موتور (ترمز موتوری) به خوبی استفاده کنید.

قبل از ورود به پیچ ها سرعت خود را کاهش دهید چرا که ممکن است بر اثر نیروی گریز از مرکز به بیرون پیچ پرت شوید. انجام ترمزگیری شدید بعد از ورود به پیچ و در شرایطی که موتورسیکلت در حالت عمودی کامل قرار ندارد، منجر به از دست رفتن تعادل خواهد شد. بنابراین پیش از ورود به پیچ از سرعت خود بکاهید تا در شرایط خطرناک پیچ مجبور به ترمزگیری ناگهانی نشوید.

اگر یک خط عبور در حرکت هستید و قصد ترمزگیری دارید، با استفاده از آینه ها از وجود وسایل نقلیه پشت سر خود مطلع شوید. ابتدا به طور متناوب پدال ترمز عقب را فشار دهید تا با خاموش و روشن شدن چراغ ترمز، وسایل نقلیه پشت سرتان از ترمزگیری شما آگاهی یابند. سپس پدال ترمز را به صورت پایدار نگه دارید. موتورسیکلت از این لحاظ که تنها دارای یک چراغ ترمز است و شدت نور آن نیز نسبت به اتومبیل ها کمتر است، ممکن است رانندگان پشت‎سر به سرعت متوجه آن به ویژه در روز نشوند. از این‎رو راهکار بالا (فشردن متناوب پدال ترمز) توصیه گردید.

در صورت استفاده از ترمز جلو اگر چرخ جلو قفل کرد ، ترمز را رها کرده و هم زمان از ترمز عقب و جلو استفاده و سپس رها کنید . این کار را چندبار تکرار نمایید.

در مواقعی که موتورسیکلت در اثر فشار بیش از حد بر ترمز دچار لغزندگی شد ، گاز را رها کرده فرمان را به سمت مسیری که قصد حرکت دارید بگیرید. از ترمزهای ناگهانی در راه های ماسه ای ، شنی ، رنگ شده ،خیس ، مرطوب و یا پل های فلزی به ویژه در دقایق اول بارندگی خودداری کنید.

در صورتیکه با تغییر مسیر ناگهانی وارد حاشیه راه و سطوح شنی و لغزنده می شوید ، بهتر است ابتدا سرعت خود را تا جایی که امکان دارد کم کرده و سپس به سرعت تغییر مسیر دهید.

چسبندگی ( اصطکاک )

میزان اصطکاک (چسبندگی تایر) چرخ های موتورسیکلت روی سطح راه باعث تعادل در رانندگی می‎شود. تایر فرسوده و بدون آج باعث کاهش چسبندگی تایر با سطح راه شده که احتمال سقوط و واژگونی موتورسیکلت را افزایش می‎دهد. سطوح لغزنده و شنی نیز از چسبندگی تایر به سطح راه می‎کاهند. اگر موتورسوار آموزش کامل برای رانندگی ندیده باشد، به علت عدم توجه به چسبندگی و اصحطکاک راه، کنترل خود را از دست می‎دهد.